Disleksi Nedir, Okul Öncesi Dönemde Disleksi Nasıl Anlaşılır?

Çocuğunuz  sözcükleri  yanlış okuyor, okuma hızı düşük, okuyor ancak akıcı değil mi?

Yazdığı ya da söylediği, dilbilgisi ve noktalama kuralları yanlış, yazılı anlatımı açık değil veya düzensiz mi?

Sayıları algılama ve anlamakta güçlük çekiyor, doğru ve akıcı hesaplama yapamıyor, sayıları kullanarak akıl yürütmekte zorlanıyor mu? Bunlardan bir veya birkaçı çocuğunuzda varsa çocuğunuz disleksi olabilir.

Peki, disleksi nedir?

Disleksi Yazı Örneği

Öncelikle belirtmekte fayda var. Disleksi bir zihinsel yetersizlik sonucu oluşan bir durum değildir veya disleksiklerde zihinsel yetersizlik yaşanmaz. Yani özel öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklarda zeka geriliği yaşanmaz. 

Çok akıllı olarak çevresi tarafından gözlemlenen bu çocukların nasıl yavaş ve yanlış okudukları, öğretilmesine karşın niçin hala kötü yazdıkları, belli konularda bilgili ve becerikli olmalarına rağmen nasıl olup da ödev yapmak istememeleri, kendilerini toparlayıp ders çalışmaya odaklanamadıkları, gerekli bilgiye sahip oldukları halde bunları sınav kağıdına yansıtamadıkları, aileleri ve öğretmenleri tarafından anlaşılamamaktadır. 

Tanım olarak disleksi nedir?

Disleksi: Bireyin zekasının normal veya normal üstü olmasına rağmen okumada, yazmada ve dil becerilerinde problem yaşamasına sebep olan özel öğrenme bozukluğudur. Yani bireyin zekasının normal veya normal üstü olmasına rağmen yaşına, zekasına, verilen eğitim düzeyine göre yeterince öğrenememesidir. 

Çoğunlukla çocuk okula başladıktan sonra farkedilen disleksi okumanın yanı sıra dikkat ve hafızayı da etkilemektedir. Bu videomuzda, özgül öğrenme güçlüklerinden biri olan disleksi ne demek, belirtileri nelerdir, tedavi yöntemleri ve merak ettiğiniz bir çok konuya değineceğiz.

Disleksi hangi şiddette ve sıklıkta olur ?

Disleksi ağır olmayan, orta ve ağır derecede şiddet ile karşımıza çıkar. Ağır olmayan disleksi, eğitsel alanda öğrenme becerilerine ilişkin birtakım güçlükler yaşar. Öğrencilik yıllarında yeterli ve gerekli destek zamanında verildiğinde birey zorlukları aşabilir. Orta derecede disleksi, eğitsel bir-iki alanda bariz güçlükler yaşamaktadır. Okul hayatında özel desteğe ihtiyaçları olup belirli uyarlama ve düzenlemelere gereksinimleri vardır. Ağır disleksi, eğitsel alandaki öğrenme becerilerinde ciddi ve ağır zorlanmalar yaşamaktadır. Ev, okul ve hayatta uygun destekler verilmesine rağmen birey tüm etkinlikleri istenen düzeyde gerçekleştiremeyebilir.

1894 yılında Pringle Morgan’ın The British Medical Jounal’da (İngiliz Tıp Dergisi) yayınladığı makalesinde 14 yaşındaki Percy için şunlar yazıyordu:

“Tüm bu yoğun ve süreğen çalışmalara rağmen sadece, o da zorlukla, tek heceli sözcükleri okuyabiliyor. Ona uzun senelerdir öğretmenlik yapan okul müdürü, tüm dersler sözel yazılı değil de sözel işlenseydi Percy’nin okuldaki en başarılı çocuk olacağını belirtiyor.”

Fark edilmesi 1894 yılında olmasına karşın İngiltere’de bile disleksinin detaylı araştırılmaya başlanması 1970'lerde olmuştur. 

Disleksi nasıl anlaşılır?

Okul öncesi, ilköğretim ve ergenlik dönemi belirtileri olarak üçe ayırıp disleksinin nasıl anlaşılacağını aktaracağız. 

Okul Öncesi Dönemde Disleksi Nasıl Anlaşılır?

Disleksi Yazı Örneği 2

Dil gelişimi normal seyirde olan çocuklar 1 yaşındayken tek kelimeleri söylemeye başlar. 12-18 ay arası tek kelimeli sözcükler kullanır. 18-24 aylar arasında iki kelimeyi birleştirerek cümle kurmaya başlar. Anne bak, baba gel gibi. 2-3 yaşlarda iki ve daha fazla sözcükle cümle kurmaya başlarlar. Artık cümlelerinde 3-4 kelime yer almaktadır. Basit emirleri yerine getirirler, düzeylerine uygun soruları cevaplandırırlar. 3 yaş ve sonrasında kelime dağarcığı hızlı artar. Artık öğrendiği kelimeleri cümle içinde doğru olarak kullanmaya başlar. 4 yaş ile birlikte söylediğinin büyük çoğunluğunu yetişkinler anlayabilir. Geçmiş, şimdiki ve geniş zamanlı  cümleleri doğru olarak kurmaya başlar. 5 yaştan itibaren giderek artan bir oranda bir yetişkinin konuşmasına yakın formda soru cümleleri kullanabilir. 5-6 kelimelik cümleler kurabilirler. 

Okul öncesi dönemde disleksi belirtileri; konuşmada gecikme, sözcük dağarcığının yaşıtlarına göre daha az olması, nesnelerin isimlerini söylemekte zorlanma, devrik cümle kullanma, söylemesi gereken eylemin tersini söyleme (örneğin: "Dün babaanneme gittim" yerine "Dün babaanneme geldim"), "Hoş geldin." diyene "Hoşbulduk." yerine "Hoş Geldin" demek, bazı harfleri-kelimeleri yanlış söyleme, konuşmada bebeksiliğin devam etmesi, kelimeleri yanlış telaffuz etme-harf ya da hecelerin yerini değiştirme ( çiçek yerine kekiç, araba yerine abara, toprak yerine torpak gibi), uzun kelimelerin telaffuzunda zorlanma gibi çocuğa en yakınların anlayabildiği, diğerlerinin anlamakta zorlandığı şekilde telaffuz etmede zorlanma. Düzgün ve sıralı cümle zorlandıkları için kendilerini ifade etmekte güçlük yaşama, anlatılanları bölük pörçük ve dağınık anlatma sonucu dinleyenlerin birşey anlamaması, karmaşık yönergeleri anlamada ve yerine getirmede zorluk yaşama, sırasını karıştırma-sıralı şekilde gerçekleştirememe ve bu konuda çevrenin desteğine ihtiyaç duyma, diğer çocukların zevkle ve hızlıca öğrendiği şiir, şarkı ve tekerlemeleri öğrenmede güçlük çekmek, ayları, haftayı ve günleri sırasıyla sayamama okul öncesi döneme ait dil alanındaki disleksi belirtileri sayılabilir. 

Okul öncesi dönemde algısal-kavramsal alandaki disleksi belirtileri; kavramları öğrenmekte gecikir. Geometrik şekiller, sayılar, renkleri sırasıyla saymaya çalışırken zorlanırlar. Gruplama yapmakta güçlük yaşarlar. nesneleri uzunluk, genişlik, renk, şekil ve işlevlerine göre sınıflandırmakta zorlanabilirler. Mesela farklı renk ve büyüklükteki cisimleri-bilyeleri gruplamalarını istediğimizde yapamayabilirler. Mekansal kavramları öğrenmede güçlük yaşarlar. Örneğin sağ-sol, ön-arka, aşağı-yukarı, iç-dış kavramlarını oyunlarda ve etkinliklerde yerinde ve uygun bir şekilde kullanamayabilirler. Zaman kavramını öğrenmede güçlük yaşarlar. Dün-bugün-yarın, önce-sonra, sabah-akşam, geç-eken gibi zamana yönelik kavramları konuşurken yerinde kullanamayabilirler. Mesela dün parka gideceğiz, yarın okula gittik gibi. Sıralama yapmakta güçlük çekerler. Cisimleri büyükten küçüğe, uzundan kısaya sıralamakta güçlük yaşarlar. Mesela birbirinden farklı uzunluklara sahip kalemleri-çubukları sıralayamayabilirler, zorlanırlar. Benzerlik ve farklılıkları kavramakta ve ayırt etmekte güçlük çekebilirler.  

Okul öncesi dönemde bellek, dikkat ve organizasyon alanlarında sorun yaşayabilirler. Şiirleri, şarkıları, öğretmenleri, arkadaşları, akrabalarının isimlerini, işittiklerini, gördüklerini hatırlamakta güçlük çekebilirler. Dikkatlerini bir işte toplamakta ve işin sonunu getirmekte zorlanabilirler. Dikkat sorunlarının öğrenme sorunlarını artırdığını bilmekte fayda var. Çabuk sıkılırlar, etkinliklerin sonunu getiremezler. Mesela sınıfta yapılan resimlerden sıkılıp başka şeylerle uğraşabilirler. Her zaman yaptıkları işleri planlamakta, sırasıyla yapmakta güçlük çekebilirler, kıyafetlerini uygun sıraya göre giyemeyebilirler, sürekli ebeveyn açıklamasına ihtiyaç duyabilirler. 

Ritmik hareket etmekte sorun yaşayabilirler, kaba motor becerilerinde bazı sorunlar gözlemlenebilir. Mesela, müziğin ritmine uygun el çırpmakta, top atmakta, atılan topu tutmakta, zıplamakta, bisiklet sürmeyi öğrenmekte ve ip atlamakta sorunlar yaşayabilirler. Merdiven çıkarken sağ ve sol ayakları koordineli kullanıp merdiven inip çıkmada zorlanabilirler, yeterince hızlı koşamayabilirler. Denge sorunu yaşadıkları için sık sık düşebilir, tek ayak üstünde duramayabilir, seksek ve benzeri oyunlar oynayamayabilirler, sakarlıklar yapabilirler. 

Disleksik oldukları saptanan bazı çocukların desteksiz oturmaları ve yürümelerinde gecikme olmuş olabilir. Kas güçleri zayıf, yaşına göre normal olan ince motor becerileri gerçekleştiremeyebilirler. Mesela düğme iliklemek ve açmak, başkasının yardımı olmadan giyinme, boyama, kesme-yapıştırma, çizgi çalışmalarında zorluk yaşayabilirler. Kalemi düzgün tutamama, kalemi avuçlayarak tutma, şeklini bildiği halde geometrik şekilleri çizememe, makası, çatalı, kaşığı düzgün kullanamama, lego yap-boz gibi oyuncaklarla oynamak istememe görülebilir. 

El, göz ve ayakta çapraz dominans olabilirler. Mesela  yazarken sağ eli, topa vururken sol ayağını kullanma gibi el göz ve ayakta çapraz baskınlık olabilir. 

Okul Öncesi Döneme Ait Duygusal Sosyal Alanlardaki Disleksi Belirtilerine gelecek olursak konuşmada gecikme, sözcük dağarcığının yaşının altında olması, konuşmasının diğerleri tarafından anlaşılamaması gibi nedenlerden dolayı bu çocuklar kendilerini yeterince ifade edemedikleri için akranlarıyla sorun yaşamasına, dışlanmasına, yalnız başına oynamasına veya oyunlarda kendinden küçükleri tercih etmesi ve onlarla oynamasına sebep olabilir. 

Gelişim alanlarında sorun yaşadığını fark eden çocuk kendini değersiz, başarısız ve yetersiz hissedebilir. Bu şekilde algıladığı için oyunlara katılmak istememe, hırçın davranma, belli davranış sorunları gösterme, akranlarına göre kolay ağlama, mutsuzluk, moralin sık bozulması, okula gitmek istememe gibi belirtiler görülebilir. Zorlandıkları oyun veya oyuncaklarla oynamak istemeyebilirler, kendilerini daha başarılı buldukları oyun ve oyuncakları tercih edebilirler, sürekli aynı oyunları tercih edebilirler, grup oyunlarına katılmak istemeyebilirler, boyama yapmak veya şarkı söylemek istemeyebilirler. Hareketli ve sabırsız olabilirler, bu durum da oyunlarda sırasını bekleyememe, arkadaşları tarafından mızıkçı olarak tanımlanmalarına, oyunlardan kopmalara, dışlanmaya ve yalnız oyun oynamak zorunda kalmalarına sebep olabilir. 

Yüz ifadelerini anlamakta, jest ve mimikleri anlamlandırmakta güçlük çekebilirler; bu durum iletişimde güçlük çekmelerine sebep olmaktadır. Yaşadıkları bellek sorunu nedeniyle kuralların sık hatırlatılmasına ihtiyaç duyulabilir. Disleksili çocukların bir çoğu yaşıtlarına göre daha çocuksu davranmakta, olaylara daha kaygılı yaşlakmakta, daha hassas olmaktadırlar. 

Disleksi Yazı Örneği 3

YAZININ DEVAMI GELECEK....